تک لپه‌ها و دو لپه‌ها
نهاندانگان جزو بزرگترین گروه گیاهان هستند که تخمک‌های آنها در درون تخمدان بسته نهفته‌اند. نهاندانگان به دو نوع گیاهان تک لپه و دو لپه تقسیم می‌شوند که تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. در اینجا به توضیح و تفاوت این دو نوع گیاه پرداخته می‌شود.
تعداد لپه‌ها:
تعداد لپه‌ها در شناسایی گیاهان بسیار مورد اهمیت است. تعداد لپه در رویان گیاهان تک لپه تنها یک و در دولپه‌ای‌ها، دو عدد می‌باشد.
اجزا یا قطعات گل:
در گیاهان تک لپه گل‌ها مضربی از 3 می باشند (دارای سه گلبرگ و سه کاسبرگ). در دو لپهایها گل‌ها عموما مضربی از 4 یا 5 می‌باشند (دارای 4 یا 5 گلبرگ و 4 یا 5 کاسبرگ).
برگ‌ها:
از نظر ظاهری، برگ‌های دولپه‌ای‌ها پهن و دارای دمبرگ هستند، در حالی که برگ تک لپهایها دراز و باریک و از دو بخش پهنک و نیام تشکیل شده است. در اکثر دولپه‌ای‌ها بر روی سطح اپیدرم لایه‌ی کوتیکول تشکیل می‌شود و تعداد روزنه‌ها در اپیدرم تحتانی نسبت به اپیدرم فوقانی بیشتر است، همچنین روزنه‌های بالغ و نابالغ در کنار هم هستند. درحالی که در تک‌لپه‌ای‌ها روزنه‌ها به صورت ردیف‌‌های موازی در سطح اپیدرم قرار می‌گیرند و در قسمت‌های پایینی برگ (نزدیک دمبرگ) روزنه‌ها بالغ‌تر می‌شوند. معمولا در زیر اپیدرم فوقانی دولپه‌ای‌ها، بافت پارانشیم نردبانی وجود دارد که این سلول‌ها به صورت استوانه‌ای شکل هستند و فضای سلولی کمی دارند. پارانشیم اسفنجی که فضای سلولی زیادی دارد مابین پارانشیم نردبانی و اپیدرم تحتانی قرار می‌گیرد. در حالی که در تک لپهایها مزوفیل برگ همگن (بیشتر از نوع پارانشیم اسفنجی) است.
نیام:
غلاف لوله‌ای شکل است که ساقه را احاطه می‌کند.
مزوفیل:
به سیستم زمینه‌ای برگ مزوفیل یا میان برگ گفته می‌شود.
رگبرگ‌ها:
به نحوه‌ی پراکندگی رگبرگ‌ها در سطح برگ رگبندی گفته می‌شود. دو نوع رگبندی اصلی مشبک و موازی در گیاهان دانه‌دار وجود دارد. رگبندی مشبک در دولپه‌ای‌ها دیده می‌شود و به دو صورت شانه‌ای و پنجه‌ای می‌باشند. در رگبندی شانه‌ای یک رگبرگ اصلی وجود دارد و بقیه رگبرگ‌های فرعی از رگبرگ اصلی منشعب می‌شوند، ولی در رگبندی پنجه‌ای چند رگبرگ اصلی وجود دارد. در تک‌لپه‌ها همه‌ی رگبرگ‌ها از ناحیه‌ی قاعده تا نوک برگ به صورت موازی با هم ادامه دارند که به این نوع رگ بندی، رگ بندی موازی گفته می‌شود.
ساقه‌ها:
دسته‌های آوندی در ساقه‌ی دولپه‌ای‌ها در یک حلقه قرار گرفته‌اند. در ساقه‌ی تک لپهایها استوانه‌ی آوندی مرکزی دیده نمی‌شود و دسته‌های آوندی در بافت زمینه‌ای پراکنده شده‌اند. در ساقه‌ی دولپه‌ای‌ها ناحیه‌ی پوست و مغز مشخص است در حالی‌که در ساقه‌ی تک لپه‌ها ناحیه‌ی پوست به طور واضح مشخص نیست و مغز وجود ندارد.
ریشه‌ها:
دو نوع سیستم ریشه‌ای در گیاهان دیده می‌شود: سیستم ریشه‌ای راست و سیستم ریشه‌ای افشان. سیستم ریشه‌ی راست در دولپه‌ها مشاهده می‌شود. در این مورد، ریشه‌چه تشکیل ریشه‌ی اصلی یا راست را می‌دهد که ریشه‌ی اصلی ریشه‌های فرعی را تولید می‌کند. در این گیاهان ریشه‌های پیر رشد ثانویه دارند. سیستم ریشه‌ی افشان را در تک لپهایها مشاهده می‌کنیم. ریشه‌چه فعالیت کوتاهی دارد و پس از چند روز از بین می‌رود و ریشه‌های نابجا از گره‌های پایین ساقه به وجود می‌آیند. این ریشه‌ها، انشعابات جانبی دارند و همه‌ی آنها به صورت یکنواخت بوده و تشکیل ساختار منظمی می‌دهند. در این ریشه‌ها برخلاف ریشه‌های دولپه‌ای‌ها رشد ثانویه وجود ندارد.
در ریشه‌ی دولپه‌ای‌ها مغز وجود ندارد و چوب تقریبا ستاره‌ای شکل تا مرکز ریشه قرار می‌گیرد. درحالی که، در تک لپهایها ریشه دارای مغز است و رشته‌های چوب و آبکش به صورت یک در میان قرار گرفتند. در دولپه‌ای‌ها غلاف اسکلرانشیمی در اطراف دستجات آوندی وجود ندارد ولی در تک لپهایها هر دسته‌ی آوندی توسط غلاف اسکلرانشیمی احاطه شده است.
ساختارهای دانه‌ی گرده:
در تک لپهایها فقط یک منفذ بر روی ساختار دانه‌ی گرده و در دولپه‌ای‌ها سه منفذ یا شکاف بر روی ساختار دانه‌ی گرده وجود دارد.
دانه‌ی گردهی دولپه دانه‌ی گردهی تک لپه
رشد ثانویه:
دولپه‌ای‌ها علاوه بر پیکر اولیه، پیکر ثانویه هم دارند که از بافت‌های ثانویه تشکیل شده است. این بافت‌ها در نتیجه‌ی فعالیت مریستم‌های ثانویه به وجود می‌آیند، در حالی که در تک لپهایها رشد ثانویه‌ی گیاه وجود ندارد.
از جمله گیاهانی که جزو گروه تک لپهایها هستند می‌توان به لاله، ارکیده‌ها، غلات، برنج، ذرت، گندم، بامبو، نیشکر، آناناس و خرما اشاره کرد.
گیاهانی مانند گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، گل کلم، شلغم، لوبیا، نخود، سویا، سیب، شبدر، آلو، گلابی، هویج، جعفری و کرفس جزو گیاهان دولپه هستند.
تهیه و تنظیم :دکتر آرزو رضایی
مطالب مرتبط در سایت دانستنی دردانم
با دنیای جلبکها بیشتر آشنا شویم
گرده افشان ها
هیدروپونیک چیست